Институт тарихи:

Вирусология илмий-текшириш институти 1978 йил 27-декабрда ташкил этилган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1994 йил 11-мартдаги 134-сонли қарори билан институт Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг таркибига киритилган. 2000 йилдан бошлаб институт Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 03.03.2000 йилдаги Қарорига мувофиқ институт "Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Вирусология илмий-текшириш институти" сифатида Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг тизимига ўтказилган.

Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Вирусология илмий-текшириш институти клиник ва амалий вирусология бўйича ихтисослаштирилган илмий-текшириш муассасаларидан биридир.

1979 йилда Вирусология институти директори этиб профессор Ходжаев Ш.Х. тайинланди. Институтни ташкил этиш ва унинг биносининг қурилиши бевосита ушбу институтни 25 йил давомида бошқарган профессор Ходжаев Ш.Х раҳбарлигида амалга оширилди.

Вирусология институти филиалининг жамоаси, 1979 йил

Институт ходимлари замонавий тадқиқот усуллари мажмуаси ёрдамида Ўзбекистон Республикасининг айрим ҳудудларда вирусли гепатитларнинг тарқалиш шароити моделини муваффақиятли ўрганиб чиқди, уларнинг олдини олишди ва юқори сезгир ташҳисот усулларини жорий этишди.

2004 йилдан ҳозирга қадар профессор Э.И.Мусабаев институт директори бўлиб ҳисобланади.

Агар ўша вақтгача Вирусология илмий-текшириш институтининг мавзуси фақат вирусли гепатитлар ва арбовирус инфекциялари бўлган бўлса, 14 йил мобайнида институт фаолиятининг спектри сезиларли даражада кенгайди.

Институтнинг асосий вазифалари

• Вирусли ва бошқа юқумли касалликларни ташҳислаш, даволаш ва тарқалишининг олдини олиш бўйича юқори малакали ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатиш;
• Вирусли гепатитлар, ОИВ-инфекция, грипп, парранда гриппи, янги грипп, арбовирус ва бошқа вирусли инфекциялар эпидемиологияси, клиникаси, ташҳисоти, давоси ва олдини олиш масалалари бўйича илмий-тадқиқот ишларини амалга ошириш;
• Арбовируслар инфекциясининг эпидемиологик ва эпизоотологик кузатувини ўтказиш, уларнинг худудлардаги табиий ўчоқлари ва лаборатория диагностикасини ўрганиш, хамда ахоли орасида ушбу инфекцияларнинг тарқалишини олдини олиш чораларини такомиллаштириш;
• Замонавий лаборатор ташҳисот усулларини соғлиқни сақлаш амалиётига жорий қилиш;
• Диагностикумлар ва дори-дармонлар сифатини ўрганиш бўйича илмий-тадқиқот ишларини амалга ошириш;
• Институт йўналиши бўйича дори-дармонлар, тиббий воситалар, шуниндек, касалликларнинг ташҳисоти ва давоси бўйича клиник синовларни амалга ошириш;
• Вирусли инфекцияларга қарши ўтказиладиган иммунопрофилактика чора-тадбирлар самарадорлигини ўрганишда соғлиқни сақлаш муассасаларига услубий ва амалий ёрдам кўрсатиш;
• Республика ва хорижий давлатларнинг вирусология хизмати мутахассислари билан илмий-амалий ҳамкорликни ўрнатиш;
• Тиббий ходимларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш;
• ОИТС марказлари билан ҳамкорликда республикада ОИВ-инфекцияси мониторингини олиб бориш, касалликнинг клиник шаклларини ўрганиш, тиббий ёрдам кўрсатиш, антиретровирус (АРВ) дори-дармонларининг самарадорлиги ўрганиш ва диспансер назоратни ўтказиш.

Эришилган ютуқлар:

Замонавий морфологик, электрон микроскопик, иммуногистокимёвий тадқиқотлар мажмуаси ёрдамида сурункали вирусли гепатитларда жигар зарарланишининг қиёсий структуравий ва вирусологик хусусиятлари аниқланди.

Ўзбекистонда илк маротаба вирусли гепатит Д билан касалланган беморлар жигаридаги Шеддинг лимфоцитлар цитоплазматик мембраналари феномени электрон микроскопик усули билан тасвирлаб берилди ва бу ҳолат ҳисоботи халқаро анжуманларда (Германия 2009 йил, Дельта-гепатит бўйича Европа  анжумани –Туркия, 2010 йил) маъруза қилинди.

Институт ходимлари томонидан вирусли гепатит В билан касалланган беморларнинг жигари биопсияси мисолида HBsAgни аниқлаш учун модификацияланган усул ишлаб чиқилди.

Ўзбекистонда илк маротаба вирус геномининг нуклеотид кетма-кетлиги аниқланиб, унинг ёрдамида ген мутациясига ва вирусга қарши давога вируснинг чидамлилиги аниқланади.

Сурункали вирусли гепатит С касаллигининг кечишига, вирусга қарши давонинг самарадорлигига таъсир этувчи маҳсус генларнинг мутациялари аниқланди, бу эса баъзи генетик омилларнинг полиморфизмини ҳисобга олган ҳолда даво самарадорлиги ва  сурункали вирусли гепатит С асоратларини прогноз қилиш усулларини ишлаб чиқишга имкон беради.

Илк бор вирусли гепатитларнинг математик модели ишлаб чиқилди ва халқаро анжуманларда (Япония, Германия, ХДР) маъруза қилинди.

Қрим Конго геморрагик иситмасида Рибавирин дорисини қўллаш орқали даволашнинг қўшимча усули ишлаб чиқилди ва жорий этилди.

Вирусли диареяларнинг этиологик тузилиши, жумладан, ротавирус инфекциясининг эпидемиологияси ва касалликнинг зарари ўрганилди.

Прогностик ва математик моделлаштириш ёрдамида Ўзбекистонда вирус этиологияли жигар циррозининг олдини олиш учун иқтисодий жиҳатдан самарали модел ишлаб чиқилди.

Турли этиологияли сурункали вирусли гепатитларда жигар фиброзининг прогностик белгиси сифатида жигар фиброзининг ноинвазив маркери-М2ВРнинг самарадорлиги кўрсатилди.

Вирусология илмий-тадқиқот институти The Global Virus Network (GVN) филиали этиб сайланди

Глобал вирусологик тармоғи (GVN) -инсон саломатлигига вирусли таҳдидларни ўрганиш билан шуғулланувчи институтларнинг илғор тажрибаларини бирлаштирган ҳолда халқаро ҳамжамиятга инсон вирусологияси бўйича чуқур ва кенг қамровли тажриба олиб келадиган, шунингдек, мавжуд вирусологик муаммолар ва мавжуд потенциал пандемияларга тайёрланиш муаммоларни ҳал қилиш қобилиятига эга ноёб, мустақил глобал ташкилотдир.

Глобал вирусологик тармоғи (GVN) глобал касбга эга бўлган вирусолог олимларнинг профессионал жамоасидир. Ҳозирда GVN 39 та давлатда, жумладан AҚШ, Хитой, Япония, Aвстралия, Германия, Франция, Испания, Ҳиндистон ва бошқа мамлакатларда 68 та марказ ва 11 та филиални ўз ичига олади.

GVN нинг асосий мақсади глобал соғлиқни сақлаш ҳамжамияти ва вирусология бўйича мутахассислар илмий ҳамжамиятининг ҳаётий алоқаларини ривожлантириш ва чуқурлаштиришни қўллаб-қувватлашдир. GVN миссияси давлат соғлиқни сақлаш органлари ходимларига керакли маълумотларни керакли вақтда олишларини таъминлаш орқали ҳукуматнинг соғлиқни сақлаш назорати ва вирусология бўйича мутахассислар илмий ҳамжамияти ўртасидаги тафовутни бартараф этишдан иборат. Турли мамлакатлар ва муассасаларда ишлаётган кўплаб тадқиқотчилар тажриба, билим, маблағ ва ресурсларнинг етишмаслиги, объектив сиёсий ва иқтисодий тўсиқлар билан чекланади.

2020-йилдан Вирусология илмий-тадқиқот институти The Global Virus Network тармоғининг филиали этиб сайланди. Институти «Fondazione Pascale» институти, Миллий саратон институти, Неопал, Смородинцев номидаги Россия грипп илмий-тадқиқот институти (SRII) ва АҚШдаги Мериленд университети тиббиёт факултети қошидаги Инсон вирусологияси институтлари билан боғланган.

Манба:  https://gvn.org/gvn-centers-of-excellence/affiliates/

«Scopus Awards 2023»

2023-йилнинг 6-декабр куни Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги «ELSEVIER» компанияси билан ҳамкорликда «Science Direct» халқаро илмий маълумотлар базасига миллий обуна бўлишига бағишланган Форум ва ғолибларни тақдирлаш маросими бўлиб ўтди. Олий таълим ва илмий ташкилотларнинг «Scopus Awards 2023» танлови “Илмий тадқиқотларнинг ижтимоий таъсири” йўналиши бўйича «Scopus» халқаро илмий-техник маълумотлар базасида индексланган нуфузли илмий журналларда илмий мақолаларни чоп этиш бўйича натижаларга эришди.

Вирусология институти «Scopus» халқаро илмий-техник маълумотлар базасида нашр этиш фаолияти бўйича ТОП 10 та ташкилот қаторига кирди ва тиббиёт фанлари бўйича мукофотланди.

Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт марказининг Вирусология илмий-тадқикот институти директори – Академик унвони олдилар

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 28 февралдаги ПФ–27-сон Фармони билан тасдиқланган 2022 – 2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясини “Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили”да амалга оширишга оид давлат дастурининг 173-бандига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси ташкил топганлигининг 80 йиллигини кенг нишонлаш, мамлакатимиз илм-фани нуфузини янада ошириш, илмий-технологик салоҳиятини юксалтиришда академик илм-фаннинг ролини кучайтириш мақсадида,Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ҳайъати ва тегишли фан ихтисосликлари бўйича фаолият кўрсатаётган ҳақиқий аъзоларининг тавсиясига асосан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг ҳақиқий аъзоси этиб, тиббиёт фанлари бўйича- Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий марказининг Вирусология илмий-тадқикот институти директори-Мусабаев Эркин Исакович тасдиқланди.

ХАЛҚАРО ТАШКИЛОТЛАРДА ИШ ФАОЛИЁТИНИ ЮРИТАЁТГАН КАДРЛАР (ВИРУСОЛОГИЯ ИНСТИТУТИДА ИШЛАГАН ХОДИМЛАР)

1. Переяслов Дмитрий Игоревич, ЖССТ бош қароргоҳида дастур мутахассиси (Женева).

2. Албеткова Адела, Грузиядаги CDC мутахассиси (Грузия).

3. Адҳам Рустамович Маматқулов, KOICА, соғлиқни сақлаш бўйича мутахассис.

4. Секлер Дилдора Эркиновна, ЖССТнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси, миллий дастур мутахассиси.

5. Латипов Ренат Рафаелович, ЖССТнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси, миллий дастур мутахассиси.